موزاییک را بهتر بشناسیم

موزاییک چیست

شاید همه ما دوران کودکی مان با کفپوشی مثل موزاییک عجین شده باشد. خیلی از ما با این کفپوش خاطره های زیبایی داریم. نقش و نمای موزاییک، پازلی از زندگی کودکی ما است. البته شاید آنچه به خاطر ما مانده باشد، موزاییک هایی سرد و بی روح باشد که در حیاط همه خانه ها یافت می شد و شاید بتوان گفت هیچ هنر و سلیقه ای در ساخت و طراحی آن ها به چشم نمی خورد، اما در این مطلب به شما نشان خواهیم داد که موزاییک ها و کاشی ها، مانند بوم های نقاشی، آثار هنری ارزشمند، گران بها و پر رمز و راز می توانند باشند.

موزاییک تکّه هایی از سنگ است که به وسیله سیمان یا متریال های چسبناک دیگر در کنار هم قرار گرفته اند. موزاییک تاریخی به قدمت تمدن انسان دارد و بواسطه بسیاری از کاوش های باستان شناسی با این سنگ فرش زیبا و جذّاب همواره آشنا بوده ایم. این کفپوش ها در گذر زمان کاملا سالم بر جای مانده اند و کمترین آسیب را به خود دیده اند. این نقش های زیبا زیر کف پای انسان ها با گرما و سرما ساخته اند و جالب آنکه موزاییک ها از سیل و زلزله نیز می توانند جان سالم به در برند. گواه این انعطاف پذیری در برابر طبیعت، اکتشافات باستان شناسی هستند که به ما رسیده اند. جالب است بدانید به روایتی قدیمی ترین کفپوش موزاییکی جهان در کشور خودمان ایران کشف شده است و قدمت آن به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد. بیابان لوت میزبان این پدیده هنری بی نظیر بوده است و این قطعه موزاییک می تواند در دسته گران بهاترین کفپوش های جهان قرار گیرد؛ امّا جهان از این کشف حیرت انگیز آنچنان استقبال نکرده و در کتب آکادمیک آنچنان که باید و شاید مورد توجّه قرار نگرفته است. فضای آکادمیک، قدیمی ترین موزاییک کشف شده را متعلّق به دو هزار سال پیش در دوران روم باستان می داند.

بزرگترین اثر موزاییکی دنیا 830 متر مربّع مساحت دارد و طیّ دهه گذشته در کشور ترکیه کشف شده است. برآوردهای باستان شناختی به این نتیجه رسیده اند که این قطعه بزرگ موزاییکی مربوط می شود به سالن نمایشی در شهر انطاکیه ترکیه. نکته جالب توجّه آنکه به غیر از قسمت های تخریب شده این قطعه حیرت انگیز، شکل و طرح این اثر زیبا کاملا سالم مانده است. از این جهت، دست باستان شناسان باز بوده تا این اثر زیبا و شگرف را واکاوی کنند و با طرح، نقوش و سبک و سیاق دوران باستان در ترکیه آشنایی پیدا کنند و از گنجینه های باستانی بشر بهره مند شوند. تماشای دقت و ظرافت به کار گرفته شده در طراحی و نصب این کفپوش می تواند بسیار لذت بخش و البته قابل تامل باشد.

موزاییک، کفپوش یا دیوارپوش

اصولا ما موزاییک را یک کفپوش می شناسیم. امّا در بسیاری از مکان های دنیا از موزاییک در کنار کاشی به عنوان دیوارپوش نیز استفاده شده است و طرح ها و نقوش برجسته آن، زینت بخش فضاهای بسیاری بوده است. یکی از مشهورترین این فضاها کلیسای سنت لوئیس آمریکا است که در آن هنر موزاییک کاری و کاشی کاری به حدّ اعلای خود رسیده است. طرح ها و نقوش مزیّن به طلاکاری در این کلیسا به گونه ای است که بازدید کنندگان را مسحور و مجذوب خود می کنند. جمله معروف بازدیدکنندگان پس از دیدن این نقوش حیرت انگیز این است: “بعد از دیدن این طرح ها و نقوش برجسته باور خواهیم کرد که خداوند به بدن ما دسترسی دارد”.

هنگامی که در رابطه با موزاییک کاری و کاشی کاری صحبت می کنیم، نمی توان از هنرمندان ایرانی و آثار باستانی شگفت انگیز به جا مانده از آن ها صحبت نکنیم. در این خصوص نباید مسجد شیخ لطف الله اصفهان را از نظر دور نگه داریم. این شاهکار هنری اثری است تکرار ناشدنی از دوران صفویه در کشور عزیزمان ایران. و از حیث کاشی کاری به عنوان دیوار پوش، یک اثر کاملا بی همتا است.

پس اگر موزاییک را کفپوش خانه و فضای مورد علاقه خود می بینید، مانند یک اثر هنری با آن برخورد کنید؛ چرا که موزاییک از این حیث با کفپوش های دیگر متفاوت است و می تواند به عنوان یکی از نمادهای باستانی تمدن بشر معرفی شود.

نویسنده: بهنام رشیدی

پرسش های متداول